ŞEKER HASTALIĞI

SEKER HASTALIGI

PROF DR METİN ÖZATA

Şeker hastalığı tanı ve tedavisi

Şeker hastalığı ve Gizli şeker varsa Prof Dr Metin Özata nın Metabolizma Diyeti ve Diyabet kitaplarını okuyunuz

Diyabet, yani şeker hastalığı ülkemizde ve dünyada hızla artan bir hastalıktır. Ülkemizde şeker hastası kişiler toplumda % 10 civarındadır; Diğer bir değimle her on kişiden 1’inde şeker hastalığı vardır.

Şişmanlık, kötü beslenme, hareketsizlik ve ailenizden aldığınız genetik eğilim sizde şeker hastalığı gelişmesine zemin hazırlar.

Şeker hastalığını önlemek ve gelişmesini ortadan kaldırmak için sağlıklı beslenmeyi bilmek ve hareketi artırmak gerekmektedir.

Şeker hastalığı körlük, böbrek yetmezliği, inme (felç) ve ayak kesilmesi gibi önemli komplikasyonlara neden olabilmektedir.

Şeker hastalığı, özellikle de Tip 2 Diabet dediğimiz erişkin tip şeker hastalığı sinsi bir şekilde gelişmekte ve ilerlemektedir. Bu nedenle erken teşhis ve tedavi büyük önem taşımaktadır. Yapılan bilimsel çalışmalar şeker hastası olan her üç kişiden 1’inin hasta olduğunu bilmeden yaşadığını göstermiştir. Bu kişiler şeker hastası olduğunu tesadüfen veya başka hastalıklar ortaya çıktığında anlamaktadır.

Şeker hastalığına bağlı komplikasyonlar (organ hasarları) kan şekeri çok yükselmeden 10-20 yıl önce sinsi olarak başlar. Erişkin yaştaki gizli şeker hastalarının çoğunluğu kilolu olduğu için ilaç kullanmaksızın sadece zayıflama, sağlıklı beslenme ve egzersiz ile şeker hastalığı gelişmesini önleyebilirler.

Yapılan çalışmalar kendisinde şeker hastalığı olduğunu bilmeyen kişilerin oranının kendisinde şeker hastalığı olduğunu bilen hastaların %35’i kadar olduğunu göstermiştir. Diğer bir deyimle toplumdaki her 3 şeker hastasından birisi henüz hastalık teşhis edilmeden yaşamaktadır. Bu nedenle toplumun bu hastalık konusunda bilgilendirilmesi ve taramaların yapılması büyük önem taşımaktadır.

Vücudumuz kan Şekerini Nasıl Ayarlar?

Vücudumuz kendisi için gerekli olan enerjiyi yediğimiz gıdalardan elde eder. Yemek yedikten sonra gıdalar bağırsaklarda parçalanarak ufak şeker parçalarına dönüşür ve daha sonra bağırsaktan emilerek kan akımı yoluyla vücudumuza dağılır. Enerji sağlanması için kan şekerinin özellikle kas, karaciğer, yağ ve beyin gibi dokular olmak üzere tüm organların hücrelerine girmesi gerekir. Kanda bulunan şekerin hücrelere girmesi pankreas bezinden salgılanan insülin hormonu sayesinde olur. İnsülin hormonu yoksa veya olduğu halde etki gösteremiyorsa kandaki şeker hücreye giremediğinden birikir ve şekeriniz yükselmeye başlar. . Kan şekerinin ayarlanmasında insülin çok önemli olmasına rağmen diğer hormonların da kısmi etkileri vardır. Kanda şeker artınca (180 mg/dl’yi geçince) idrarla atılmaya başlar.

Şeker Hastalığının Belirtileri Nelerdir ?

Tip 1 şeker hastalarında çok su içme, çok idrara gitme, çok yemek yenmesine karşın kilo verme gibi şikayetler çok belirgin olduğu halde Tip 2 şeker hastalarında bu belirtiler silik olabilir ve hastalık sinsi bir şekilde başlar. Bu kişilerin çoğunda hiçbir şikayet olmayabilir. Bazı hastalarda ise sık idrara gitme, aşırı açlık, zayıflama, halsizlik, görmede bulanıklık, kadınlarda vajinal kaşıntı, susuzluk ve çok su içme gibi belirtiler ortaya çıkar.

Şeker hastalığında görülen belirtiler şunlardır:

Çok su içme ve ağız kuruması
Çok idrara gitme
Çok acıkma
Çok yemek yemeye rağmen zayıflama ve halsizlik
Yaraların geç iyileşmesi
Cildin kuru ve kaşıntılı olması
Ayaklarda uyuşma ve karıncalanma
Görmede bulanıklık
Vajinal kaşıntı
Yemeklerden sonra uyku gelmesi
Tatlıya düşkünlük

Şeker Hastalığının Gelişim Evreleri

Şeker hastalığı 4 aşamada adım adım gelişir. Aşağıda verilen bu aşamaları çoğu zaman fark etme imkanı olmaz.
Şeker hastalığının gelişim evreleri şunlardır: :

1. Reaktif hipoglisemi (Kan şekeri düşüklüğü) evresi

Ailesinde şeker hastalığı olan kişilerde şeker hastalığı ortaya çıkmadan 3-4 yıl öncesi yemek sonrası kan şekerinde düşmeler olmaya başlar. Bunu anlamak için 3 veya 4 saatlik şeker yükleme testi yapılır. 3. ve 4. saatte kan şekerini 80 mg/ dl’nin altına düşmesine hipoglisemi veya kan şekeri düşüklüğü diyoruz. Bu esnada terleme, çarpıntı, nabız ve bazen tansiyon yükselmesi görülür. Bu durumun nedeni insülin seviyesinin yenen yemek sonrası kanda hızla yükselmesi ve daha sonra insülinin kan şekerini düşürmesidir.

2. Dönem: Açlık kan şekerinde bozukluk:

Açlık kan şekerinin 100 ile 126 mg./dl arasında olmasıdır. Bu kişilerde tokluk kan şekerinin normaldir.

3. Dönem: Tokluk kan şekerinde yükselme:

Tokluk kan şekerinin, yani yemek sonrası 2. saatteki kan şekerinin 140 ile 199 mg/dl arasında olması durumudur. Bu duruma “gizli şeker “ hastalığı da denir. Bu hastaların % 30’unda 10 yıl içinde şeker hastalığı gelişir. Gizli şeker hastalarında sağlıklı beslenme ve egzersiz büyük önem taşır. Bu hastalarda kalp, göz, böbrek ve sinir hasarları gelişebilir. Bu nedenle gizli şeker ciddiye alınmalı ve kontrollere gidilmelidir.

4. Dönem: Aşikar Şeker Hastalığı:

Bu dönemde şeker hastalığı ortaya çıkmıştır. Artık açlık kan şekeri 126 mg/dl veya daha yüksektir veya tokluk kan şekeri 2. saatte 200mg/dl’den daha yüksektir.
ŞEKER HASTALIĞI VE KAN ŞEKERİ OYNAMALARI

Diyabet yani şeker hastalarında HbA1c nin normal seviyelere gelmesine rağmen komplikasyonlar bazı hastalarda olabilmektedir. Diğer bir konu da aynı HbA1c ye sahip diyabet hastalarının bazısında komplikasyon yok iken diğerinde olabilmektedir. Bunun nedenini açıklamaya çalışan bilim adamları genetik yapı kadar günlük kan şekeri oynamalarının (glukoz variyabilite) komplikasyon gelişmesinde önemli rol oynayabileceği yönündedir. Bu durumda yapılacak iş sadece HbA1c değerini normal sınırlara getirmek değil günlük kan şekeri oynamalarını da önlemek gerekmektedir.
Kan şekerindeki yükselmelerin gün içinde fazla olması oksidatif stresi artırarak damar endoteli denen damar zarında hasar yaptığını ortaya koymuştur.
Glukoz variyabilite yani gün içi şeker oynamalarını anlamak için tüm ölçümlerin standart deviasyonunu almak gerekir.
Günlük şeker oynamalarını azaltmak için tokluk akn şekerinin 140 mg/dl altında olması daha iyidir. İnsülin kullanan hastalarda uzun etkili insülinlerin kullanılması bu konuda yardımcı olur. Günde birkaç kez insülin yerine insülin pompası kullanılması da kan şekeri oynamalarını önleyebilir. Hap yani ilaç kulanan hastalarda da tokluk kan şekeri yükselmelerini önleyecek önlemler ve ilaçlar kullanmak gerekir.
Şeker Hastalığı hasarlar hangi nedenlerle olur?

• Kan şekeri yüksekliği
• Proteinlerin şekerlenmesi veya AGE denilen glikozillenmiş (şekerlenmiş) proteinlerin kanda ve dokularda artması
• Sorbitol isimli şekerin hücre içinde birikmesi
• Serbest radikallerin yaptığı hasar
• Beslenme eksikliği
• Homosisten yüksekliği
• Tansiyon yüksekliği

Şeker hastalığının yarattığı komplikasyonlar nasıl önlenir?
- Komplikasyonları azaltmanın ilk yolu şeker ayarıdır. Yapılan bilimsel çalışmalar gerek Tip 1 gerek Tip 2 diyabetli hastalarda kan şekerinin normale yakın olmasının komplikasyonları azalttığını göstermiştir.
Ayrıca,

• Kan şekerini normale yakın tutarak.
• LDL Kolesterolü 100 mg/dl’nin altına indirerek.
• Fazla kilo varsa zayıflayarak veya normal kiloya gelerek
• Tansiyonu normale getirerek ( büyük tansiyon 13 veya altında olmalı, küçük tansiyon 8 veya altında olmalı)
• HbA1c değerini %6 civarında tutarak, HbA1c’nin bir sayı azalması küçük damar komplikasyonlarını %37 azaltır.
• Homosistein düzeyi yüksek ise düşürerek
• Serbest radikallere karşı antioksidan sebze ve meyve yemek, yenemiyorsa antioksidan vitaminler (E vitamini, C vitamini gibi) ve Benfotiamin almalı. E vitaminin günde 400 üniteden fazla alınması zararlıdır.
• Ayaklarınızın bakımını yapınız.
• Sigarayı bırakın, sigara insülin direncini arttırır, kan şekerini yükseltir ve kalp hastalığı riskiniz artar.
• Hergün yürüyüş yapın, hergün 30 dakika yürümek şekere çok faydalıdır.
• Doğru beslenin.
• Kontrollere gününde gidin.
• Aşıları yaptırın.
• Psikolojik olarak iyi olun.
• İlaçları düzenli kullanın.
• Eğitim alın ve öğrenin.

hasarlar hangi nedenlerle olur?
· Kan şekeri yüksekliği
· Proteinlerin şekerlenmesi veya AGE denilen glikozillenmiş (şekerlenmiş) proteinlerin kanda ve dokularda artması
· Sorbitol isimli şekerin hücre içinde birikmesi
· Serbest radikallerin yaptığı hasar
· Beslenme eksikliği
· Homosisten yüksekliği
· Tansiyon yüksekliği

* Şeker hastalığının yarattığı komplikasyonlar nasıl önlenir?
- Komplikasyonları azaltmanın ilk yolu şeker ayarıdır. Yapılan bilimsel çalışmalar gerek Tip 1 gerek Tip 2 diyabetli hastalarda kan şekerinin normale yakın olmasının komplikasyonları azalttığını göstermiştir.
Ayrıca,
· Kan şekerini normale yakın tutarak.
· LDL Kolesterolü 100 mg/dl’nin altına indirerek.
· Fazla kilo varsa zayıflayarak veya normal kiloya gelerek
· Tansiyonu normale getirerek ( büyük tansiyon 13 veya altında olmalı, küçük tansiyon 8 veya altında olmalı)
· HbA1c değerini %6 civarında tutarak, HbA1c’nin bir sayı azalması küçük damar komplikasyonlarını %37 azaltır.
· Homosistein düzeyi yüksek ise düşürerek
· Serbest radikallere karşı antioksidan sebze ve meyve yemek, yenemiyorsa antioksidan vitaminler (E vitamini, C vitamini gibi) ve Benfotiamin almalı. E vitaminin günde 400 üniteden fazla alınması zararlıdır.
· Ayaklarınızın bakımını yapınız.
· Sigarayı bırakın, sigara insülin direncini arttırır, kan şekerini yükseltir ve kalp hastalığı riskiniz artar.
· Hergün yürüyüş yapın, hergün 30 dakika yürümek şekere çok faydalıdır.
· Doğru beslenin.
· Kontrollere gününde gidin.
· Aşıları yaptırın.
· Psikolojik olarak iyi olun.
· İlaçları düzenli kullanın.
· Eğitim alın ve öğrenin.